İnsan, Yüce Yaratıcının nazenin ve en kıymetli eseri. Farklı ırklarda, renklerde, kabiliyetlerde yaratmış. Kabiliyetlerinin inkişafı için kâinatı insanın hizmetine vermiş. İnsana akıl ve irade vererek hür bırakmış, kâinatta ve sosyal hayatta tasarrufa yetkili kılmıştır. Farklılık gözetmeden her insana temel hak ve hürriyetlerini doğuştan ikram etmiştir.
İnsanın insanlığı ancak hürriyetle gelişir. İslâm “Dinde zorlama yoktur” diyerek hürriyetin sınırlarını oldukça geniş tutmuştur. Yüce Allah “Dileyen iman etsin, dileyen inkar etsin”1 diyerek kendisine imanda bile insanı hür bırakmıştır.
Gençlik dönemi enerjinin zirvesidir. İyiye, doğruya, güzele, hürriyete kanalize edilebilirse; aşamayacağı engel, kıramayacağı zincir yoktur.
Mesela; İsrail katliamı için dünya çapında üniversite öğrencilerinin tepkileri, onlardaki hürriyet aşkının, zulme karşı çıkmanın ve halis vicdan sesini dinlemenin dışavurumudur.
Aynı milletten, kabileden olmaları gerekmiyor. Çünkü “Hepimiz Âdem’in (as) çocuklarıyız.” Hürriyet sevdalısı gençler merhum Akif gibi haykırıyor:
“Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım;
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.”
İNSANIN DÖRT ZİNDANI
Adalet, hürriyet, demokrasi; kıymetini bilmediğimiz, ancak yokluğunda ekmek, su ve hava kadar lazım olduğunu hissettiğimiz insaniyet kaynağımızdır. Ali Şeriati, insanın hürriyetini, gelişimini sınırlayan dört zindandan bahsediyor: 1- Tabiat zindanı 2- Tarih zindanı 3- Toplum zindanı 4- Benlik zindanı.
Tabiat zindanından insan alet yaparak, bilimsel buluşlar yaparak kurtulur. Tarih zindanından hakiki tarihi bularak ve tarihin yükünü bir yana bırakarak kurtulur. Toplum zindanından “Aman el ne der?” putunu yenerek kurtulur. En son put, en zorlu zindan ise; benlik zindanıdır. Nefisle yapılan cihat, en büyük mücadeledir. Özgürlük çabası, insanın kendisini geliştirip özünü gürleştirmesidir.
ANAYASAL HAKLARIMIZ
Hak ve hürriyetlerimizin neler olduğunu, sınırlarını bilmek, müdahale olduğunda sahip çıkmak demokratik şuuru geliştirir. Gerektiğinde diğer insanların hürriyetlerine saygı göstermek ve savunmak bir erdemdir.
Teknik detaya girmeden ifade etmek gerekirse; insanların herhangi bir işi yapma yetkisine “hak” diyoruz. İnsanların hiçbir insana (tabi ki canlıya da, çevreye de) zarar vermeden dilediği her şeyi yapabilmesine ise, hürriyet… “Hak”ların çoğuluna ise hukuk deniyor.
Demokratik ülkelerin Anayasa metinlerinde temel hak ve hürriyetler düzenlenmiş ve teminat altına alınmıştır.
Kişi haklarının başında “yaşama hakkı” gelir. Kısaca göz atarsak; kişi hürriyeti ve güvenliği, özel hayatın korunması, seyahat hürriyeti, din ve vicdan hürriyeti, düşünce hürriyeti, bilim ve sanat hürriyeti, basın ve yayınla ilgili hürriyetler, toplantı hak ve hürriyeti, mülkiyet hakkı, adil yargılanma hakkı, temel hak ve hürriyetlerin korunmasını ilk sırada sayabiliriz.
Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevlerimiz Anayasa’da düzenlenmiştir. (Anayasa kitapçığını çantamızda taşımak zor değil 🙂 İnternetten de göz atabilirsiniz.)
TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN ÖZELLİKLERİ
1- Doğumla başlar, ölümle biter.
2- Evrenseldir. Dünyanın her yerinde geçerlidir.
3- Dokunulamaz, devredilemez ve vazgeçilemez özellikler taşırlar.
4- Tamamı bir bütündür. Bir tanesi bile olmazsa veya kullanılmazsa diğerleri de zayıflar.
5- Sınırlandırılamaz. (Sıkıyönetim, savaş, bulaşıcı hastalıklar, nüfus sayımları gibi olağanüstü durumlarda -yani insan hayatının söz konusu olduğu durumlarda- yaşama hakkımızın dışındaki diğer haklar “ancak kanunla” sınırlandırılabilir.)
6- Başkalarının hak ve özgürlüklerinin başladığı yerde bizim hak ve özgürlüklerimiz biter.
7- Her devlet, düzenlediği anayasa ve yasalarla insan haklarını güvence altına almak zorundadır.
-Umarım kendinizi Hukuk Fakültesi’nin soğuk amfisinde ders dinler gibi hissetmediniz 🙂
HÜRRİYETİN SINIRI
Başkalarının hürriyetinin sınırı, bizim hürriyetimizin de sınırıdır. “Başkalarına zarar vermemek şartıyla dilediğini yapabilir” şeklindeki tarife, İslâm “nefsine de zarar vermemeyi” ekler. Yani “Hürriyetin şe’ni odur ki: Ne nefsine ne gayrine zararı dokunmasın.”
Mesela biri çıkıp da “Ben kendi halimde içki içiyorum, kimseye zarar vermiyorum. Ben böyle yapmakta hürüm” diyemez. Çünkü kendisine zarar vermektedir. “Amma hürriyet-i mutlaka (sınırsız hürriyet) ise, vahşet-i mutlakadır, belki hayvanlıktır. Tahdid-i hürriyet (hürriyetin sınırlandırılması) dahi insaniyet nokta-i nazarından zarurîdir.”
HÜRRİYET NEFSİN ESARETİ DEĞİL…
Hürriyet, şeytanın ve nefsinin esiri olup, helal haram demeden her istediğini yapmak değildir. Belki bizi yoktan var eden Rabbimize karşı sorumluluklarımızı bilip O’nun emir ve yasakları çerçevesinde yaşamaktır. Çünkü insan hürdür, fakat Allah’ın kuludur. Hürriyet; kaynağı İslam’da olan müspet bir cereyandır, karşıtı olan her türlü istibdat ise, şeriata bütün bütün aykırıdır.
“Nâzenin hürriyet, âdâb-ı şeriatla müteeddibe ve mütezeyyine (şeriatın kuralları ile edeplenip süslenmiş) olmak lâzımdır. Yoksa, sefahet ve rezaletteki hürriyet, hürriyet değildir.”
Üstadın konu hakkındaki görüşleri gerçekten ufuk açıcıdır:
“Şeriat aleme gelmiş tâ, her nevi baskı ve istibdadı kaldırsın ve insanlar şahane hür olsunlar.”2
“Asıl mü’min hakkıyla hürdür. Sâni-i Âleme abd ve hizmetkâr olan, halka tezellüle tenezzül etmemek gerektir. (Allah’a kul ve hizmetkâr olan bir mümin, insanlara kulluk etmez, alçalmaz.) Demek, ne kadar imâna kuvvet verilse, hürriyet de o kadar kuvvet bulur.”3
“Hürriyetin kemâli, firavunluk taslamamak ve başkasının hürriyetini hafife almamaktır.”4
* * *
Özete; istibdat zincirlerini kırmamız, hak ve hürriyetlerimizi bilmemiz, sahip çıkmamız gerekiyor. Çünkü hukukumuzu bilmezsek, ehl-i hamiyet bile müstebit olabilir.
İnsanca, Müslümanca, hür ve adil bir şekilde yaşamak istiyorsak; önce bunun gereğini yerine getirmek ve bedelini göze almak zorundayız.
İlk yorumu siz yazın